Waterloo Verdun Auschwitz
Eelco Runia

De liquidatie van het verleden.

‘In den beginne was het woord,’ heet het in de bijbel. Eelco Runia gaat in Waterloo, Verdun, Auschwitz van precies het tegenovergestelde uit: de geschiedenis, althans de geschiedenis die er werkelijk toe doet – de Franse revolutie, de moord op zes miljoen joden, de barbarij in het voormalige Joegoslavië – , is niet een hoeveelheid pogingen om ‘de daad bij het woord te voegen’, maar een opeenvolging van daden die de perken van het normale schromelijk te buiten gaan en vloeken met het wereldbeeld waaruit ze
voortkomen. Motto van het boek is dan ook Freuds lm Anfang war die Tat.
Met het besef dat wat niet hoorde te kunnen gebeuren wel degelijk gebeurde, valt niet te leven: als we er niet in slagen een ‘anomalistische’ – monsterachtige – gebeurtenis door middel van bijvoorbeeld een samenzweringstheorie weg te verklaren (zoals bij de Bijlmerramp) dan zit er niets anders op dan ons wereldbeeld zodanig te herzien dat de gebeurtenis in kwestie ophoudt anomalistisch te zijn. Thema van Runia’s boek is de spanning tussen gebeurtenissen en wereldbeelden. Telkens opnieuw gaan we in de geschiedenis ons boekje te buiten – en telkens opnieuw zijn we, om het verleden ‘over’ te laten gaan, genoodzaakt ons wereldbeeld in overeenstemming te brengen met wat we gedaan blijken te hebben.
Waterloo, Verdun, Auschwitz bestaat uit reportages en essays. In de essays gaat Runia na hoe historici en andere herdenkers (zoals monumentenoprichters, museumbouwers en romanschrijvers) omgaan met gebeurtenissen en ervaringen die groter zijn dan zijzelf. In de reportages confronteert hij zichzélf met het feit dat de geschiedenis zich flagrant weinig aantrekt van wat we voor mogelijk houden.