De verdwenen mediene
H. Beem

Kol Hakohol Hakodousj Hazee.

Mijmeringen over het vroeger joodse leven in de provincie

“Een weemoedige terugblik …” Zo typeerde Hartog Beem zijn bundel schetsen van het vooroorlogse joodse leven in de Mediene, in de provincie. Een leven dat zich enerzijds kenmerkte door een duidelijke aanpassing aan de omgeving, anderzijds door een getrouwe handhaving van de joodse indentiteit.

Maar Beems schetsen van dit voorbije joodse leven zijn meer dan alleen een weemoedige terugblik. Ze vormen tevens een zorgvuldige reconstructie van de toenmalige ontwikkelingen in die kleine joodse gemeenschappen van de Mediene. Voor menigeen van de jongere generatie zal het moeilijk voorstelbaar zijn dat vóór 1940 in ieder stadje of dorpje van enige betekenis een joodse gemeenschap bestond – de meeste (ruim 150) met een eigen Joodse Gemeente, een synagoge, een voorzanger-godsdienstleraar-ritueel slachter, allerlei liefdadheids instellingen, velerlei verenigingen, enz. Kortom, al datgene dat de Mediene-sjtampers (zoals joden van ‘buiten Amsterdam’ neerbuigend werden genoemd) samenbond tot een levendige gemeenschap, compleet met onderlinge tegenstellingen, ruzietjes, kleine en soms hevige conflicten. Grotendeels verdwenen, de joodse gemeenschappen uit de Mediene. Weggevoerd om nooit terug te keren.

Hartog Beem, zelf afkomstig uit zo’n kleine joodse gemeenschap, begon kort na de oorlog met zijn schetsen van de verdwenen Mediene. Ze verschenen aanvangkelijk in het NIW en werden vervolgens gebundeld. Hartog Beem was een autoriteit op het gebied van de geschiedenis over de joodse gemeenschappen in de Mediene. Van zijn hand verschenen vele boeken en artikelen op dit terein. Hij gold tevens als een deskundig kenner van het Nederlands-Jiddisj en heeft ook daarover gepubliceerd.