Mercator Sapiens
C. Barlæus

Caspar Barlæus Oratie gehouden bij de inwijding in het Latijn van de illustere school te Amsterdam op 9 januari 1632. Met Nederlandse vertaling en inleiding uitgegeven door dr. S. van der Woude.

Carpar Barlæus: De wijze koopman rede over de band tussen de handel en de studie van de wijsbegeerte gehouden bij de inwijding van de Illustere school te Amsterdam 1632. Tekst: Nederlands

Barlaeus schetste de burger-koopman-bestuurder die Amsterdam in de Gouden Eeuw tot het centrum van de wereld had gemaakt en die tegelijk aan het ideaalbeeld van de renaissance-mens voldeed door ook wetenschapper, filosoof en kunstenaar te zijn. Ten overstaan van 300 kooplieden wees Barlaeus op de waarde van praktische kennis als kennis van andere landen, geografie, producten, mensen, culturen en talen en wees hij anderzijds op ethische en morele waarden als eerlijkheid, prudentie, spaarzaamheid, zelfbeheersing en vrijgevigheid als behartigenswaardig.

Deze rede zou tot op de dag van vandaag een inspiratiebron betekenen voor denkers over economie en bedrijfskunde.

Het Athenaeum illustre, de Doorluchtige schole van Amsterdam, opende zijn poorten op 8 januari 1632 met een inaugurele rede van Gerard Vossius, De historiae utilitate. Toch heeft de intree-rede die Caspar Barlaeus de volgende dag hield, getiteld ‘Mercator sapiens, sive oratio de conjungendis mercaturae et philosophiae studiis’, de meeste indruk achtergelaten. Barlaeus was de orator die zijn gedachten aantrekkelijk wist te formuleren, en die bovendien in zijn oratie geen enkel aanrakingspunt meer had met het Christendom.

Dit is des te opvallender, omdat zelfs een uitgesproken liberale denker als Dirk Volkertsz Coornhert in zijn vergelijkbaar geschrift over ‘De koopman’ zich voortdurend baseert op het Christelijk geloof. De rede van Barlaeus lijkt dan ook een poging om de Christelijke ondergrond van cultuur en maatschappij te vervangen door een humanistische.