Paradijs in oorlogstijd?
Dr. C.C. van Baalen

Onderduikers in de Noordoostpolder 1942-1945.

Nederlands Onderduikers Paradijs, zo stond de in 1942 drooggevallen Noordoostpolder al gauw te boek omdat velen die uit de greep van de Duitse bezetter wilden blijven in de polder onderdoken. Aan de hand van archiefstukken en interviews met vele betrokkenen schetst dr. C.C. van Baalen de factoren die de totstandkoming van dit ‘paradijs’ hebben veroorzaakt. Paradijselijk waren de levens- en arbeidsomstandigheden van de arbeiders . allerminst. Negen a tien uur per dag voor een karig loon scheppen en graven in een woest gebied was weinig aanlokkelijk. De Directie Wieringermeer (Noordoostpolderwerken), belast met het in cultuur brengen van de polder, kampte dan ook voortdurend met een tekort aan personeel. Vrijheid is duur in oorlogstijd en zo moet het ‘paradijs’ dan ook begrepen worden. De angst voor deportatie naar Duitsland deed velen besluiten in de polder onder te duiken en daar het zware werk voorlief te nemen. De Noordoostpolder stond van meet af aan in de welwillende belangstelling van SeyssInquart c.s. De Duitsers waren zeer geïnteresseerd in het potentieel aan landbouwgrond en het was dan ook in hun belang dat het in cultuur brengen van de polder onbelemmerd doorgang zou vinden. Zo werden arbeiders uit de Noordoostpolder vrijgesteld van de Arbeitseinsatz in Duitsland. Nog duidelijker bleek deze gezindheid van de bezetter ten opzichte van de polder bij de april-meistakingen van 1943, die in de rest van Nederland met grof geweld (standrechtelijke executies) werden gebroken. De arbeiders uit de Noordoostpolder, die het werk eveneens massaal hadden neergelegd, werden daarentegen vrijwel ongemoeid gelaten. Zo creëerde de bezetter in feite zelf een onderduikersprotectoraat, waarbij Van Baalen vaststelt dat de Duitsers al vroegtijdig op de hoogte waren van de onderduikmogelijkheden in de polder. Gezien het belang van ontginning van de polder voor de voedselvoorziening liet men dit oogluikend toe. Het paradijs ging pas verloren toen aan het eind van de oorlog illegale activiteiten plaatsvonden in de polder. Wapendroppings en hulp aan neergekomen vliegtuigbemanningen gingen de bezetter uiteindelijk te ver. De droppings vormden de directe aanleiding tot de razzia in november 1944. Toen werd de “fuik” dichtgetrokken: onder leiding van Rauter werd de hele Noordoostpolder uitgekamd en massale arrestaties waren het gevolg.

Paradijs in oorlogstijd? geeft een boeiend verslag van de Noordoostpolder tijdens de Duitse bezetting. Een geschiedenis die door ir. Smeding na de bevrijding aldus werd verwoord: ‘Is deze periode in heel de beschaafde wereld of wat zich de beschaafde wereld noemt, gekenmerkt geweest door vernietiging en afbraak, dit nieuwe land heeft steeds gestaan in het teeken van opbouw en arbeid’.