De rechtsgeschiedenis van de stad Oldenzaal en van de mark Berghuizen tot 1795
Dr. H.J.M. Weustink

Bijdragen van het instituut voor rechtsgeschiedenis der Rijksuniversiteit te Utrecht.

In Oldenzaal werd door Marcellinus in de tweede helft van de achtste eeuw het Christendom gebracht en een kerk gebouwd, waar de gelovigen uit de omliggende kerspel bijeenkwamen. In de nabijheid van deze kerk ontstond een bloeiende marktplaats, waaruit zich de stad Oldenzaal heeft ontwikkeld. De huizen dezer stad waren gebouwd op percelen, die door de Bisschop van Utrecht in niet-heerlijk tijnsrecht waren uitgegeven.

De burgers van de stad Oldenzaal waren St. Maartensdienstmannen die ruiterdiensten moesten verrichten ten behoeve van het sticht. Daartegenover genoten zij bijzondere privileges, zoals jachtrecht en het voorrecht, dat een poorter van Oldenzaal die een halsmisdrijf begaan had, niet met de galg, maar evenals een edelman met het zwaard terechtgesteld moesten worden. Tot de ontmanteling in 1625 was Oldenzaal ook als vesting van belang; meermalen heeft de stad van oorlogsgeweld te lijden gehad.

In de landsvergaderingen van Overijssel stond Oldenzaal tot het einde van de 16e eeuw op een lijn met steden als Deventer, Kampen en Zwolle, maar later was dit niet meer het geval.

Tevens wordt de verhouding tussen de stad en de omliggende mark Berghuizen beschreven. De stad was gewaard in de markegronden en de buren van Berghuizen moesten Oldenzaal op militair gebied bijstaan. Door de verdeling van de markegronden in 1846 hield deze mark op te bestaan en kwam er een eind aan de samenwerking tussen de stad en de mark.