De tekstfiliatie van de 17 keuren en de 24 landkeuren
N.E. Algra

In 1966 publiceerde N. E. Algra als Estrik XXXIX’ de eerste studie over de 17 keuren en 24 landrechten, een belangrijk onderdeel van de ons overgeleverde rechtsteksten uit de gebieden waar ooit het in de middeleeuwen gevormde Oudfriese recht van kracht is geweest. Hij gaf zijn studie ‘De tekstfiliatie van de 17 keuren en 24 landrechten’ toen de volgende ondertitel mee: ‘Een voorbereidend onderzoek’.De studie bestaat uit drie gedeelten; het eerste deel gaat over het gebruikte bronnenmateriaal, het tweede over de achtergrond der bronnen en het derde over de inhoud van de keuren en landrechten. Bij zijn bestudering van het bronnenmateriaal betrekt Algra ook de Latijnse, Middelnederlandse en Middelnederduitse versies van de 17 keuren en 24 landrechten. Deze versies zijn immers mede van belang voor het goede verstaan van de verschillende in het Oudfries gestelde teksten. Of men de 17 keuren en 24 landrechten nu bestudeert als frisist of als rechtshistoricus, deze studie is van onschatbare waarde. Zij toont opnieuw aan, dat de taalkundige bestudering van de Oudfriese teksten, die grotendeels van juridische aard zijn, hand in hand dient te gaan met rechtshistorische kennis om tot het beste resultaat te komen. Dit blijkt ook bij de schets van de achtergronden van de 17 keuren en 24 landrechten. Hierbij grijpt Algra de gelegenheid aan voorgoed, zo is te hopen, af te rekenen met het romantische beeld van de ‘Friese vrijheid’, zoals dat in de negentiende eeuw gestalte kreeg. Voortbouwend op het werk van onder andere J. R. G. Schuur en O. Vries2 maakt de schrijver duidelijk, dat het gaat om het vrij zijn van een landsheer, wat gelet op de staatkundige toestand van de andere gebieden in het Duitse Rijk een unieke situatie was. De 17 keuren hebben naar alle waarschijnlijkheid gediend tot legitimatie van de Friese vrijheid in deze opvatting. De bakermat van deze keuren, die vermoedelijk al uit de elfde eeuw stammen, ligt dan ook naar alle waarschijnlijkheid in de Groningse Ommelanden, waar dit landsheerloze tijdvak al vrij vroeg begon. De 24 landrechten, die in de overgeleverde handschriften altijd onmiddellijk op de 17 keuren volgen en ook altijd in één adem met deze keuren genoemd worden, zijn jonger van datum. Het gaat hierbij vermoedelijk om een oorspronkelijk particuliere verzameling van een aantal uitspraken van één of meer zogenaamde landgerechten in de Friese gebieden, welke collectie later een officiële status kreeg. Zij werd waarschijnlijk in de dertiende of in het begin van de veertiende eeuw afgerond. In het derde deel van deze studie wordt een grondige analyse gegeven van de bepalingen van de 17 keuren en 24 landrechten.