Koan; contemplatie op woorden en gebaren
Nico Tydeman

Koanstudie is een methode die in sommige zenscholen gebruikt wordt als oefenweg naar Verlichting. Een koan is geen irrationeel, onoplosbaar raadsel, maar een woord, een enkele zin of een verhaal, naar aanleiding waarvan de leerling met betrekking tot de boeddhistische leer tot ‘groot inzicht’ komt. Door middel van concentratie op een koan en de bestudering van het gedrag van de vroegere Chan-meesters hopen zenleraren dat ook bij hun leerlingen Verlichting plaatsvindt. Om de achtergrond van koan-studie enigszins te begrijpen, wordt in dit boek allereerst een schets gegeven van haar ontstaansgeschiedenis en haar ontwikkeling in China (vanaf 600 tot circa 1300) en daarna in Japan (vanaf 1200).

Het tweede deel beschrijft de contemplatieve praktijk van koan-studie: hoe te werken met een koan? Wat wordt er van de leerling verwacht? Wat doet de leraar? Waarom is het voor zenstudenten ook nu nog de moeite waard koan-studie te beoefenen. Ook al komen ‘grote ervaringen’ voor, de meeste zenstudenten gaan van de ene glimp van inzicht naar de volgende glimp, en dus van koan naar koan. Inzicht groeit geleidelijk, als vanzelf. Humor speelt daarbij een grote rol. Koan-studie is binnen de geschiedenis van de religies een unieke vorm van overdracht en van realisatie. Het toont tevens de uitzonderlijke interesse van de zentraditie in literatuur. Geen religie is zich wellicht zo bewust van de rol van taal. Zen leert: Verlichting schept taal en taal schept Verlichting.