Het proces tegen de tempelridders
M.J. Krück von Poturzyn

Een bericht over de vernietiging van de orde.

Het proces tegen de rijke ridderorde van de tempeliers dat in 1312 in haar opheffing eindigde, geldt als een van de belangrijkste keerpunten uit de middeleeuwse geschiedenis. Volgens sommigen markeert het de overgang van de volle naar de late middeleeuwen. De uitkomst toont immers zo duidelijk dat de paus zijn universele ambities moest inbinden ten gunste van territoriale heersers als de koning van Frankrijk. Daarbij was de arrestatie van de vele honderden broeders van de Tempel, eerst in Frankrijk en vervolgens in de rest van Europa, op zichzelf al een gebeurtenis die de christenheid schokte en verbaasde.

De basisfeiten zijn bekend. Op vrijdag 13 oktober 1307 liet koning Philips de Schone alle tempeliers in zijn rijk arresteren op beschuldiging van ketterij en het loochenen van Christus. De aanklacht luidde dat de broeders zich bij hun inkleding aan geheime rituelen onderwierpen waarbij ze op een crucifix moesten spugen, afgodsbeelden vereren, homoseksuele geslachtshandelingen verrichten en zo meer. Koning Philips claimde mede namens de paus te handelen, maar dat was onwaar. Kerkrechtelijk was zijn actie onrechtmatig: de orde was exempt en bovendien was de behandeling van ketterijzaken aan de paus voorbehouden. Door het gebruik van de tortuur werden echter snel bekentenissen verkregen, zeker toen grootmeester Jacques de Molay zelf had toegegeven. Daardoor werd de aanvankelijk aarzelende paus voor een voldongen feit werd geplaatst en moest hij het initiatief overnemen. Hij verzocht andere vorsten eveneens tot arrestatie over te gaan en besloot per serie bisdommen commissies in te stellen die de individuele tempeliers moesten berechten. Zelf zou hij het onderzoek naar de ordeleiders voor zijn rekening nemen. De uitvoerige verslagen die van de proceshandelingen der diverse commissies in verschillende landen bewaard gebleven zijn, bevatten legio bijzonderheden over de toegegeven blasfemie en het ordeleven in het algemeen. Omdat een groot aantal tempeliers in het voorjaar van 1310 terugkwam op wat ze bekend hadden – en er daarmee blijk van gaven in ketterij teruggevallen te zijn – eindigden velen hun leven op de brandstapel. Uiteindelijk werd de orde op het concilie van Vienne onschuldig bevonden. Desondanks besloot de paus haar op te heffen omdat ze een slechte roep had gekregen en zodoende haar taak niet meer naar behoren kon verrichten.