Walewein, Moriaen en de Ridder metter mouwen
Bart Besamusca

Intertekstualiteit in drie Middelnederlandse Arturromans.

Arturromans lenen zich goed voor een intertekstuele benadering. In deze romans komen namelijk voortdurend dezelfde personages, thema’s, motieven, verhaalstructuren en situaties voor. Iedere nieuwe roman is verbonden met een aantal oudere romans (specifieke intertekstualiteit) en gaat in dialoog met de genreconventies (generische intertekstualiteit). De oudste Middelnederlandse Arturromans, bewerkingen van Franse romans à la Chrétien, dateren waarschijnlijk uit de jaren ’20 van de dertiende eeuw. Tussen 1230 en 1320 werden in Vlaanderen ook drie oorspronkelijk Middelnederlandse romans geschreven: eerst Walewein, daarna Moriaen en vervolgens de Ridder metter mouwen. Van elk van deze teksten beschrijft Bart Besamusca de specifieke en de generische intertekstualiteit. De dichters van Walewein, zo blijkt uit tal van verbindingen, keren zich tegen de destructieve invloed die het idee van de religieuze ridderschap in de invloedrijke prozacyclus Lancelot-Graal had op het hoofs-ridderlijke beeld van de Arturwereld. Het zwevende schaakspel bijvoorbeeld functioneert als wereldse pendant van de bovennatuurlijke Graal. De dichter van Moriaen sluit zich meer aan bij de prozacyclus en profileert zich ten opzichte van Walewein. Zijn werk is in zeker opzicht op te vatten als alternatief voor de Oudfranse Perceval. Reagerend op Walewein en Moriaen schrijft de dichter van de Ridder metter mouwen een roman waarin hij de Lancelot-Graal volledig negeert. Hij profileert zich door terug te grijpen op het oude romantype van Chrétien. De intertekstuele benaderingswijze leidt tot inzicht in de ontwikkelingsgang van de Middelnederlandse Arturroman. Juist op dit terrein kent de sociaal-functionele benadering van de Middelnederlandse literatuur die nu zo in zwang is, grote problemen. Al biedt een intertekstuele lezing zeker geen totaalinterpretatie van de betrokken romans, zij sluit wel aan bij de wijze waarop het middeleeuwse publiek een Arturroman zag: als een variant van, een reactie op, andere (Artur)teksten. Voor wie het intertekstuele spel van de dichters wil volgen, geldt: lees en herlees de primaire teksten, tot profijt én genoegen.