De verbeelding van nacht en nevel
Ewout van der Knaap

Nuit et Brouillard (1955) van Alain Resnais was vanaf het begin direct een klassieke documentaire, die huivering veroorzaakte en menige discussie losmaakte, en dat tot op de dag van vandaag. Dat de publieke herinnering aan de holocaust in de meeste landen betrekkelijk laat op gang is gekomen, is bekend. Dat een Franse film al in de tweede helft van de jaren vijftig een beeld van de holocaust in onze herinnering heeft gegraveerd, wil deze precieze reconstructie aan het licht brengen.

Van der Knaap onderzoekt niet alleen de verbeelding van de holocaust in beeld, tekst en muziek van Nuit et Brouillard, maar analyseert tegelijk het beeld dat oprijst uit de discussies die in Nederland en Duitsland ontstonden rond de productie en de vertoning van de film. De film is een effectieve menging van feitelijke beelden en poëtische tekst, een overtuigende combinatie van historische en retorische middelen. In Duitsland en Nederland ziet men niet dezelfde film, de vertalingen van Paul Celan en Victor van Vriesland verschillen, maar het engagement van beide joodse schrijvers komt overeen. Nuit et Brouillard was, en vormt nog steeds een historische markering van het beeld dat ons van de holocaust is overgeleverd.

Het onderzoek van Van der Knaap in De verbeelding van nacht en nevel naar documentaire, beeldvorming en geschiedenis van ‘nacht en nevel’ scherpt het beeld van de herinnering.