Herinneringen uit het ondergrondse
F.M. Dostojewski

Aantekeningen uit het ondergrondse is een korte existentialistisch getinte roman geschreven door Fjodor Dostojewski. Met dit boek reageerde Dostojewski kritisch op de filosofie van het rationeel egoïsme en het utilitarisme die zijn landgenoot Nikolaj Tsjernysjevski een jaar eerder als een utopisch wereldbeeld had gepropageerd in de roman Wat te doen?

Aantekeningen uit het ondergrondse bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een uitgebreide monoloog van de verteller, waarin voornamelijk geredeneerd wordt. In het tweede deel wordt onder meer verteld over een gebeurtenis die twintig jaar eerder van grote invloed is geweest op het leven (en vooral denken) van de verteller.

De verteller, de ‘man uit het ondergrondse’, doet niets, hij denkt alleen en schrijft op: ‘doe-mensen zijn stom’. Hij keert zich tegen elke vorm van no-nonsense, tegen alles wat vanzelfsprekend is, zoals de wiskundige bewering ’twee keer twee is vier’.

De ‘ondergrondse mens’ komt in opstand tegen die ‘primaire mens’, enerzijds omdat hij zich verheven voelt en anderzijds omdat hij jaloers is op de ‘primaire mens’.

Uitgeversmaatschappij De Gulden Ster was een Amsterdamse uitgeverij, gesticht in 1921, die bekend was in de jaren 1930-1940 door de opmerkelijke boekbanden, uitgevoerd door bekende Nederlandse kunstenaars.

Band en houtsnede Johan Dijkstra, omslag bronzen portretbuste door Serge T. Kronenkow.